बलिप्रतिपदा म्हणजे पाडवा - अक्षय शेळके

 

 🌺 बलिप्रतिपदा म्हणजे समर्पणाचा उत्सव 🌺

 

लेखक – अक्षय शेळके

भारतीय संस्कृती ही सण, संस्कार आणि श्रद्धेचा अनमोल खजिना आहे. वर्षभर साजरे होणारे प्रत्येक सण हे केवळ आनंदाचे क्षण नसून जीवनाला नवा अर्थ देणारे प्रसंग असतात. त्यापैकी दिवाळीनंतरचा दिवस — बलिप्रतिपदा — हा विशेष महत्त्वाचा. या दिवसाला “पाडवा” असंही म्हणतात, आणि हा दिवस राजा बळीच्या स्मरणाचा, भक्ती आणि समर्पणाचा उत्सव मानला जातो.

 

 🌿 बळीची कथा : भक्ती आणि दानशीलतेचं प्रतीक

राजा बळी हा असुरवंशीय असूनही अत्यंत धर्मनिष्ठ, दानशूर आणि प्रजाप्रेमी होता. त्याच्या राज्यात दुःख, अन्याय, दारिद्र्य यांचा लवलेश नव्हता. सर्वत्र सुख, शांती आणि समृद्धी नांदत होती. परंतु देवांनी त्याच्या कीर्तीने ईर्ष्या करून भगवान विष्णूंना विनंती केली.

तेव्हा विष्णूंनी वामनावतार धारण केला — एका बटु ब्राह्मणाच्या रूपात. राजा बळीच्या यज्ञात वामन आला आणि म्हणाला, “मला फक्त तीन पावलं जमीन दान दे.” बळीने त्वरित संमती दिली.

वामनाने पहिले पाऊल आकाशात, दुसरे पृथ्वीवर आणि तिसरे पाऊल ठेवण्यासाठी जागा शिल्लक राहिली नाही. तेव्हा बळीने आपलं मस्तक पुढे केलं.

भगवान वामनाने बळीवर प्रसन्न होऊन त्याला पाताळलोकात राज्य देताच, प्रत्येक वर्षी कार्तिक शुद्ध प्रतिपदेच्या दिवशी पृथ्वीवर येण्याचा वर दिला.

त्या दिवसाला आपण बलिप्रतिपदा म्हणतो.

 

 💫 भक्ती आणि समर्पणाचा दिवस

बलिप्रतिपदेचा दिवस म्हणजे अहंकाराच्या पराभवाचा आणि नम्रतेच्या विजयाचा दिवस.

राजा बळी देवांपेक्षा श्रेष्ठ होता, पण त्याने ईश्वराच्या इच्छेसमोर स्वतःचा अभिमान बाजूला ठेवला.

त्याने केलेला त्याग आणि नम्रता हीच या सणाची आत्मा आहे.

या दिवशी आपण स्वतःतल्या ‘बळी’ला जागं करायचं असतं —

म्हणजेच, आपल्या मनातील अभिमान, लोभ, मत्सर यांना बाजूला ठेवून, समर्पण, प्रेम आणि दानशीलतेचं आचरण करायचं असतं.

 

 🌸 पाडव्याची पारंपरिक महती

या दिवशी स्त्रिया आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्याची प्रार्थना करतात आणि पती-पत्नी एकमेकांना “पाडवा” म्हणून भेटवस्तू देतात.

हा दिवस वैवाहिक प्रेमाचा, समजुतीचा आणि नव्या नात्याच्या नवचैतन्याचा प्रतीक आहे.

काही भागात या दिवशी राज्याभिषेक सोहळा साजरा केला जातो — कारण राजा बळी त्या दिवशी पृथ्वीवर येतो आणि लोक त्याचं स्वागत करतात.

गावागावात या दिवशी गोपाळकाला, बैलगाड्या, हळदीकुंकू समारंभ, आणि लोकनृत्याचे कार्यक्रम होतात.

घराघरात दिवे लावले जातात, रांगोळ्या काढल्या जातात आणि “राजा बळी ये रे ये” असं प्रेमाने गायलं जातं.

 

 🌺 बलिप्रतिपदेचा संदेश

बलिप्रतिपदा आपल्याला शिकवते की,

संपत्ती, कीर्ती, सत्ता — हे सर्व तात्पुरतं असतं; पण सत्य, भक्ती आणि समर्पण हेच चिरंतन असतं.

आपणही राजा बळीसारखं निष्कपट आणि दानशील मन घेऊन जीवनात पुढे गेलं पाहिजे.

दान म्हणजे फक्त धन देणं नाही; दयाळुता, वेळ, सहकार्य, आणि प्रेम — हेही मोठं दान आहे.

जिथे समर्पण आहे, तिथेच खरा आनंद आहे.

 

 ✨ उपसंहार

बलिप्रतिपदा म्हणजे फक्त एका दैवताच्या स्मरणाचा दिवस नाही,

तर ती आपल्याला ‘मी’पणातून ‘आपणपणाकडे’ नेणारी शिकवण आहे.

या दिवशी आपण राजा बळीसारखे उदार, निःस्वार्थी आणि भक्तीशील बनूया.

देवी लक्ष्मी, भगवान विष्णू आणि राजा बळी यांच्या कृपेने प्रत्येकाच्या जीवनात समृद्धी, आनंद आणि शांती नांदो.

“राजा बळी ये रे ये, तुझे राज्य येऊ दे!”

ही प्रार्थना आपल्या प्रत्येकाच्या जीवनात सुखसमृद्धीचा प्रकाश पसरवो.

 

🌿 बलिप्रतिपदेच्या हार्दिक शुभेच्छा! 🌿

— अक्षय शेळके